Vrijheid van nieuwsgaring

 

Obstakels die de toegang tot informatie beperken of verhinderen, belemmeren journalisten in hun werk. Hierdoor kunnen zij hun vitale rol van publieke waakhond niet (goed) uitoefenen als de pers geen accurate en betrouwbare informatie kan verschaffen, wordt de persvrijheid aangetast. Zeker bij maatschappelijke misstanden waar het publiek adequaat over moet worden geïnformeerd, is dit zeer ernstig. En juist bij (eventuele) misstanden is de neiging groot om informatie niet of moeilijk beschikbaar te maken voor journalisten.

Journalisten kunnen bij hun journalistieke onderzoek gehinderd worden op verschillende manieren. Bijvoorbeeld  het weigeren toegang te verlenen tot gemeenteraadvergaderingen, gevangenissen of het terrein van private partijen. 

 

Arresten Europees Hof Rechten van de Mens

Szurovecz uit 2019. De Hongaarse journalist Szurovecz wilde in 2015 vluchtelingen interviewen over hun leefomstandigheden in een Hongaars opvangcentrum waar zij verbleven. Een VN rapport vermeldde namelijk dat de leefomstandigheden in dat specifieke centrum onmenselijk waren. Juist dat centrum werd door de Hongaarse overheid in de media gebruikt als onderdeel van een anti-immigratie campagne.

De journalist wilde daarom op objectieve wijze de leefomstandigheden vaststellen door de vluchtelingen te interviewen en te fotografen, als die daar toestemming voor zouden geven. De journalist had een verzoek tot toegang ingediend bij het opvangcentrum, maar dat verwees hem naar de Hongaarse immigratiedienst. Die wees het verzoek van de journalist af met als reden: zijn bezoek en werk als journalist aan het opvangcentrum zou inbreuk maken op de privacy van de vluchtelingen. De journalist diende bij het Europees Hof een klacht in tegen de Hongaarse overheid.

Hoewel het Hof oordeelde dat de bescherming van de privacy van de vluchtelingen op zichzelf een relevante grond kan zijn om de journalist de toegang tot het opvangcentrum te weigeren, was dat in dit geval niet voldoende. De journalist zou immers alleen die vluchtelingen interviewen en fotografen die daar toestemming voor gaven. Verder, zo stelde het Hof vast, betrof het onderwerp van het te schrijven artikel bij uitstek een onderwerp van publiek belang: de wijze van opvang van vluchtelingen. Zeker ten tijde van de vluchtelingencrisis van 2015, was het voor het publiek uiterst relevant te weten hoe een overheid omgaat met kwetsbare groepen zoals vluchtelingen, hoe de opvang is geregeld en of de overheid haar internationale verplichtingen op dit punt nakomt. Een verslag ter plekke, zo oordeelde het Hof, draagt bij aan de functie van de pers als publieke waakhond omdat juist de aanwezigheid in zo’n opvangcentrum garandeert dat de overheid ter verantwoording kan worden geroepen voor haar handelen.
 
De journalist had dus toegelaten moeten worden in opvangcentrum. Door dat te weigeren schond Hongarije de vrijheid van nieuwsgaring en het daarmee de persvrijheid zoals die volgt uit artikel 10 EVRM. 

Wijze van nieuwsgaring – SRG arrest

In bovengenoemde zaak verwees het Hof naar haar eerder uitspraak uit 2012 waarin het Hof oordeelde dat de wijze van nieuwsgaring eveneens onder de bescherming van artikel 10 EVRM valt.

In die zaak ging het om een verzoek van de Zwitserse omroep SRG aan een gevangenis om een gedetineerde, die veroordeeld was voor moord maar beweerde onschuldig te zijn, op camera te mogen interviewen. Dat mocht niet. De omroep stapte naar de Zwitserse rechter maar ook die oordeelde dat de omroep niet in de gevangenis mocht filmen. Dat zou allerlei veiligheidsrisico’s met zich meebrengen en de privacy van de overige gevangenen kunnen schenden. De omroep moest genoegen nemen met een telefonisch interview.

De omroep stapte vervolgens naar het Europees Hof. Met succes. Het Hof oordeelde dat er weliswaar redenen kunnen zijn om het interview met een gevangene te weigeren –  zoals het belang van een goede rechtspleging en de onschuldpresumptie van andere verdachten die bij de rechtszaak betrokken waren – maar dat die in deze zaak niet aan de orde zijn. Het Hof stelt verder vast dat niet alleen de inhoud van een perspublicatie onder de bescherming van artikel 10 EVRM valt maar ook de vorm: het is niet aan de rechter of de overheid om te bepalen welke techniek of wijze van verslaggeving een journalist moet toepassen. Die beslissingsbevoegdheid is aan de pers voorbehouden. 

Heb je rechtshulp nodig bij een journalistieke publicatie? Bel gratis een jurist van Balie Persvrijheid via 020 - 30 39 791. Klik hier voor meer informatie.