Nee, in principe mogen AI-systemen niet zomaar gebruik maken van jouw werk zonder jouw expliciete toestemming.
Als maker heb je het recht om te bepalen hoe en door wie jouw werk gebruikt wordt. Wanneer je ontdekt dat jouw werk zonder toestemming is gebruikt, kan dat een schending van jouw auteursrechten vormen. Het maakt hierbij niet uit of jouw werk opzettelijk is gekopieerd of toevallig is gegenereerd door een AI-tool dat veel elementen van jouw schrijfstijl of specifieke zinsneden heeft overgenomen.
De DSM-richtlijn - Europese wetgeving die onder andere gaat over het auteursrecht in de digitale markt - voorziet in een uitzondering op het auteursrecht waar makers van AI-tools zich op kunnen beroepen. Deze richtlijn biedt een juridische basis voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermd werk voor tekst- en datamining, mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Dit gebruik is echter alleen toegestaan als het materiaal legaal toegankelijk is en de rechthebbenden niet expliciet hebben aangegeven dat het gebruik van hun werk verboden is.
Hoewel er nog veel onduidelijkheid bestaat over de precieze regels en er vooralsnog geen waterdichte methodes bestaan om je werk volledig te beschermen tegen AI-systemen, kun je enkele stappen ondernemen om je rechten te beschermen. Zo kan je bezwaar maken bij bedrijven die jouw werk zonder toestemming (willen) gebruiken. Daarnaast is het mogelijk om een opt-out te hanteren, waarmee je tekst- en datamining door AI-tools probeert te voorkomen. Bij publicatie van je werk kun je bijvoorbeeld het volgende voorbehoud toevoegen:
‘[Jouw naam], alle rechten voorbehouden. Het gebruik van dit werk voor tekst- en datamining (door (AI-systemen) is uitdrukkelijk verboden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.’
Verder is het belangrijk om de gebruiksvoorwaarden van websites en platformen waar je je werk publiceert, zorgvuldig te controleren. Het kan namelijk voorkomen dat je met het uploaden van je werk instemt met bepalingen die bedrijven het recht geven om jouw werk te gebruiken, mogelijk ook voor AI-training. Het kennen van deze voorwaarden helpt je om te begrijpen wat er met je werk gebeurt nadat het online is geplaatst.
De juridische en ethische vraagstukken rondom het gebruik van auteursrechtelijk beschermd werk door AI blijven complex, maar het is duidelijk dat dit de nieuwe realiteit is. Het is essentieel dat je je goed informeert over je rechten en actief let op het gebruik van je werk in digitale omgevingen. Hoewel de wetgeving zich blijft ontwikkelen, is het belangrijk als auteur om te leren omgaan met deze veranderingen en waar nodig stappen te ondernemen om je rechten te beschermen.
Jeanine Minkema, jurist NVJ
Beeld: TRIK