De vraag naar beeld was nog nooit zo groot en de waardering nog nooit zo laag. Oud-voorzitter Rimmer Mulder en huidig voorzitter Maria Hermes over de positie van fotojournalisten, samenwerkingsverbanden, overeind blijven en – uiteraard – de NVF.
De vraag naar beeld was nog nooit zo groot en de waardering nog nooit zo laag. Oud-voorzitter Rimmer Mulder en huidig voorzitter Maria Hermes over de positie van fotojournalisten, samenwerkingsverbanden, overeind blijven en – uiteraard – de NVF.
Foto's: Maria Hermes
Bij je benoeming als bestuursvoorzitter in 2010 zag je de fotojournalist als frontsoldaat die als eerste bij confrontaties aanwezig is. Letterlijk, maar ook in overdrachtelijke zin: als er één sector is waar de veranderingen voelbaar zijn is het wel de fotosector.
Rimmer Mulder: ‘Mijn waarneming toen was dat de veranderingen het hardst insloegen bij fotojournalisten, omdat door digitalisering het aanbod aan beeld bijna explodeerde. Uitgevers gingen steeds meer fotografen ontslaan en daarvoor in de plaats kwamen freelancers die goedkoper bleken. En ja, ook in letterlijke zin waren ze frontsoldaat: ik heb als hoofdredacteur regelmatig een broek van een fotograaf moeten vergoeden.’
In de afgelopen zes jaar zijn er onder je voorzitterschap flinke stappen genomen als het gaat om samenwerking.
Rimmer: ‘Ik wist bij mijn aantreden niet dat de verbrokkeling in de georganiseerde fotografie zo sterk was. Ik heb een keer de grap gemaakt dat er naast een vereniging voor bruidsfotografen ook een vereniging voor bruidsfotografen tweede huwelijken bestond. Het werd de hoogste tijd om een sterker collectief neer te zetten. De NVF sloot zich in 2011 aan bij de Fotografenfederatie die in 2014 formeel veranderde in DuPho. De vijf verenigingen die in DuPho opgingen, deden daarmee in feite wat de NVF al in de jaren negentig deed. De NVF vond toen onderdak bij de NVJ om beter voor de belangen van de fotojournalisten te kunnen opkomen.’
Maria Hermes: ‘Een stevige beroepsvereniging is van wezenlijk belang en samenwerking met andere partijen is nodig om de positie van je leden sterker te maken. Een mooi voorbeeld vind ik de samenwerking binnen Platform Makers. Het is makkelijker om de lobby in Den Haag van de grond te krijgen als je met meerdere partijen samenwerkt.’
Uit het onderzoek Monitor Freelancers en Media 2015 blijkt dat fotografen wederom hard worden getroffen: in één jaar tijd daalde de gemiddelde prijs van een foto van 97 naar 62 euro, een verschil van 35 euro. Hiermee lijkt de fotojournalist nog steeds in de frontlinie te leven.
Maria: ‘Ik hoor dit soort geluiden ook, en nog lager. Dramatisch. Voor die bedragen kun je je auto niet meer starten. Bovendien maken uitgevers steeds vaker eenzijdige afspraken waardoor zij foto’s tot in lengte van dagen kunnen blijven publiceren. Hergebruik valt als inkomstenbron weg.’
Rimmer: ‘Je ziet hierin het effect wanneer een grote uitgeverij besluit om het tarief te verlagen; dat drukt het gemiddelde tarief omlaag. De verhoudingen in de mediasector zijn sterk veranderd. Het merendeel van de dagbladen is ondergebracht bij twee uitgevers. Het gaat vrij geruisloos, maar het AD bedient ongeveer de hele regionale media in Nederland van Haagse kopij. Hoe lang is het geleden dat we ons druk maakten over persconcentraties? Dat was tot voor kort één van de grote thema’s binnen de journalistiek. Nu gebeurt het gewoon.’
Wat zou je tegen die uitgevers willen zeggen?
Rimmer: ‘De sector, dus ook uitgevers en ook omroepen, heeft de taak om een journalistieke infrastructuur overeind te houden. Dat doe je door mensen een redelijk inkomen te bieden. Er zijn goede uitzonderingen, maar ik verwijt het een aantal oud-collega’s met welk gemak zij de kwaliteitsnorm overboord hebben gezet. Je hebt je verantwoordelijkheid te nemen. De paradox is dat de vraag naar beeld nog nooit zo groot is geweest.’
Maria: ‘… en de waardering nog nooit zo laag.’
Rimmer: ‘Ja precies.’
Maria: ‘Tegelijkertijd moet je ook concluderen dat er zoveel mensen zijn met passie voor fotografie dat er niet genoeg werk is voor iedereen.’
Rimmer: ‘Maar dan moeten de fotografen die blijven wel een normaal inkomen hebben en de waardering krijgen voor de kwaliteit en kennis die ze inbrengen.’
Maria: ‘We hebben onlangs onderzoek gedaan naar gelijk werk, gelijke beloning. Hieruit bleek dat de meerderheid is voor het maken van ondergrens afspraken in de cao voor zelfstandige (foto)journalisten.’
Rimmer: ‘We kennen wel een minimumloon. Daar mag niemand onder en voor freelancers is dat compleet vrijgelaten. Wat mij ergert is dat wij in de journalistieke sector niet in staat zijn om mensen die goed zijn opgeleid nauwelijks een bestaan kunnen bieden. Ik vind dat zowel de sector als de politiek zich dat moeten aantrekken.’
Maria: ‘Mee eens. Journalistiek is toch een waarborg voor een democratische samenleving. Daar mag de politiek zeker aandacht aan besteden. En ook op ander niveau. Zoals functies die worden aangeboden als stageplek of werkervaringsplek, maar eigenlijk volwaardige banen zijn die niet als volwaardig worden gewaardeerd. Tegelijkertijd moeten we de hand ook in eigen boezem steken: de solidariteit onder journalisten laat te wensen over.
Rimmer: ‘Het is inderdaad vreemd dat kranten schrijven over de slechte arbeidsomstandigheden in de schoonmaakbranche en niet in de gaten hebben dat het in hun eigen sector er ongeveer net zo aan toe gaat. Dat is maatschappelijk zeer discutabel. Je mag ook best over je eigen sores schrijven. Of solidair zijn en als redactie zeggen: we willen hier niet meer hebben dat mensen worden uitgebuit.’
Hoe zorg je ervoor dat je als fotograaf overeind blijft?
Maria: ‘Je ziet steeds meer dat fotografen kleine collectieven gaan vormen met andere makers en gezamenlijk aan projecten werken. Ze worden hun eigen persbureau en uitgever. Verder zul je je vaardigheden moeten uitbreiden en je niche zoeken. Ik denk trouwens dat de meeste fotojournalisten hier al mee bezig zijn.’
Rimmer: ‘Ik ben erg onder de indruk van de creativiteit op dit vlak. Er wordt heel veel gezocht naar nieuwe verdienmodellen, met meer of minder succes. Ik heb wel het idee dat mensen langzamerhand beseffen dat je moet betalen voor diensten die je gebruikt.’
Welke rol zal de NVF in die veranderingsslag kunnen spelen?
Maria: ‘Allereerst zullen we op korte termijn bij de leden gaan inventariseren wat zij willen dat wij voor hen doen op het gebied van belangenbehartiging, thema’s, diensten of cursussen. Dat zal via een enquête gaan. Verder geven we vorm aan het journalistieke platform van DuPho. De eerstvolgende bijeenkomst is op 16 februari met als gastduo Ilvy Njiokiktjien en Elles van Gelder over crowdfunding.
We gaan dit jaar de foto-opleidingen langs en studenten informeren wat we hen te bieden hebben. Onze beroepsgroep blijft vitaal met een goede instroom van jonge fotografen. We zijn bezig met het oprichten van een fonds voor NVF-leden dat rentevrije leningen verstrekt. Dat wordt vergelijkbaar met het Materiaalfonds voor Beeldende Kunst. De NVF heeft het voornemen om drie fotoprojecten per jaar te ondersteunen.
En persoonlijk wil ik naast alles wat we komend jaar doen, graag de discussie over de ethische kant van fotojournalistiek blijven voeren. Ik vind het belangrijk dat we elkaar scherp houden.’
Rimmer Mulder was tot 2009 hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant en werd vrij snel daarna benoemd tot voorzitter van NVF. Die functie bekleedde hij bijna zes jaar.
Maria Hermes is documentair en portretfotograaf en gespecialiseerd in langlopende, persoonlijke projecten. Zij is sinds september 2015 voorzitter van NVF.