Internet en Auteurswet: ‘Het is alsof je een hond in huis neemt tegen inbrekers en niet in de gaten hebt dat de hond tegen jou is gaan grommen’, aldus Erik van Heeswijk tijdens het debat Auteursrecht Online. Jatten, gunnen of gewoon afrekenen.’ Terwijl de één vindt dat de scherpe kantjes van de Auteurswet er wel afmogen, meent de ander dat online werk auteursrechtelijk beschermd moet zijn. Misschien wordt het tijd voor een tussenvorm.
Hoe kan de journalistiek eindelijk gaan verdienen aan internet? En is het auteursrecht nu essentieel hiervoor of vormt het juist een obstakel? Juristen en journalisten gingen gisteren met elkaar in discussie. Dat debat werd georganiseerd door de NVJ en de sectie Internet ter gelegenheid van het afscheid van Erik van Heeswijk als vice-voorzitter van de NVJ.
Wie op internet publiceert loopt het risico om gekopieerd te worden. Maar wat is nog acceptabel? Voor AD Nieuwsmedia is het in elk geval welletjes en begon een rechtszaak tegen RegioSelect, de online regionale nieuwsdienst van Telegraaf Media Groep. RegioSelect wordt beschuldigd van diefstal van artikelen. Op zekere hoogte nieuws overnemen vindt AD Nieuwsmedia nog aanvaardbaar maar als de lezer überhaupt geen reden meer heeft om nog door te linken naar het oorspronkelijke bericht dan is dat een stap te ver.
De zaak tussen AD en RegioSelect wordt met grote belangstelling gevolgd. Door ANP bijvoorbeeld, dat moet toezien dat contentverzamelaars met haar berichten op de loop gaan zonder een cent te betalen. Sales-directeur Rob Jacobs: ‘Wij sluiten contracten met onze klanten en maken met hen afspraken over wat er wel en niet met de content mag gebeuren maar we kunnen nauwelijks traceren als nieuws van de sites wordt gekopieerd en in een weblog wordt hergebruikt.’ Als content bij een niet-klant wordt aangetroffen en als er geld wordt verdiend zal ANP zeker actie ondernemen. Maar vaak is de eigenaar van de website niet meer te achterhalen of loont het niet de moeite.
Hoeveel schade het ANP hierdoor oploopt is niet te zeggen. Cijfers ontbreken, aldus Jacobs. Volgens NVJ-secretaris Thomas Bruning is bij een Zweedse equivalent van ANP ongeveer 400.000 euro achterhaald in een jaar. ‘Het gaat dus op grote bedragen.’
Remixcultuur
Er wordt veel door de vingers gezien. Terwijl beide partijen behoefte hebben aan helderheid. Zoals AD Nieuwsmedia ook in haar rechtszaak stelt: er moet duidelijkheid komen over wat de toegestane omvang mag zijn van overname van nieuwsberichten bij digitale exploitatievormen. Maar niet iedereen is gediend van een strakke begrenzing.
ICT-jurist Arnout Engelfriet rept over een remixcultuur waarin informatie vrij moet zijn. Bovendien geeft hij bloggers sowieso het voordeel van de twijfel, omdat lang niet iedereen op de hoogte is van de wettelijke regels. ‘Wat krijg je bij een principiële uitspraak? Dat een blogger netjes vraagt om toestemming. Die krijgt hij niet, moet vervolgens naar bijvoorbeeld het ANP waar het bericht vandaan komt en krijgt daar te horen dat hij het bericht mag plaatsen mits er een jaarcontract wordt getekend. Dat is niet haalbaar.’ Volgens Jacobs valt dat laatste wel mee. Ook is hij het met Engelfriet niet eens dat informatie vrij mag zijn. ‘We hebben een structurele basis. Dan vind ik het niet meer dan normaal dat je daar afspraken over maakt.’
Claims
Engelfriet op zijn beurt vindt dat er sprake is van excessen als bloggers worden geconfronteerd met torenhoge claims van duizenden euro’s.’ De kleinere bloggers zijn zich vaak van geen kwaad bewust. Petronel van Leeuwen, advocaat bij de NVJ, is daar niet zo zeker van. Jaarlijks behandelt de NVJ zestig zaken van auteursrechtschending en krijgt daarnaast veel adviesaanvragen. ‘We spreken de sites aan en we krijgen dan vaak te horen dat ze het niet wisten. Maar als er onder een tekst een voettekst staat met copyrightregels, dan zet ik wel vraagtekens bij die onwetendheid.’
Sinds kort heeft de NVJ een plagiaatdienst geopend waar journalisten zelf auteursrechtschendingen kunnen opsporen. In de afgelopen maand is hier al enkele honderden malen gebruik van gemaakt. Of er ook al geld is teruggevorderd dankzij de dienst is nog niet onderzocht. Het standpunt van de NVJ is om bij auteursrechtschending direct opheldering te vragen, verwijdering te eisen en een schadevergoeding van 300 procent van het oorspronkelijk honorarium te vorderen.
‘Je kunt echter moeilijk aantonen wat die schade concreet is’, zegt Van Leeuwen, ‘daar wordt door rechters verschillend over gedacht.’ Het gaat echter niet alleen om het honorarium dat een journalist heeft gemist, vindt Van Leeuwen. ‘Het gaat er ook om dat je niet wilt dat jouw werk op sites wordt gepubliceerd waarmee je niet geassocieerd wil worden.’ Ze brengt de kwestie Wilders en de Deense cartoonist Kurt Westergaard in herinnering.
De hedendaagse praktijk vraagt om nieuwe initiatieven. Enerzijds is er ‘file sharing’ of gratis kopiëren, anderzijds zijn er de rigide beschermingsmaatregelen tegen piraterij. Dat zijn niet de oplossingen die voor iedereen toereikend zijn. Prof. mr. P.B. Hugenholtz stelt in juridisch maandblad Ars Aequi een tussenmodel voor: het afsluiten van collectieve licenties door organisaties waarbij internetgebruikers tegen een kleine extra vergoeding onbeperkt mogen down- en uploaden.
Niet alleen de internetgebruikers zijn blij, schrijft Hugenholtz. ‘De auteurs en rechthebbenden die eindelijk betaald krijgen; de rechterlijke macht die niet langer met lastige handhavingsproblemen belast wordt.’